Geomorfologie

Het landschap van de gemeenten kent grote contrasten. De verschillende verschijningsvormen van het landschap zijn het resultaat van een eeuwenlange wisselwerking tussen natuurlijke factoren en menselijk handelen. De gelaagdheid van het gebied is ontstaan door geologische processen van miljoenen jaren geleden. In de voorlaatste IJstijd werd er grind en zand opgestuwd door gletsjers vanuit het noorden tot wat nu het Veluwemassief is. Ter plaatse van de voormalige Zuiderzee werd een dal uitgesleten. Toen het ijs begon te smelten verspoelden delen van de stuwwallen met het smeltwater. Aan de rand van de Zuiderzee ontstond een veenvlakte achter de kustduinen. In een latere periode werd door de ontginning van het gebied (beweiding en afplaggen), de vegetatie grotendeels verwijderd. Als gevolg daarvan kwam het zand los te liggen op de dekzanden en ontstonden er stuifzandgebieden.

In hoofdlijnen is het gebied onder te verdelen in het Veluwemassief, een halfopen overgangsgebied op de rand van de stuwwal en het open veenweidegebied aan de rand van het water.

Veluwe

De Veluwe bestaat overwegend uit bos, heidevelden en stuifzandgebieden. Binnen de deze gebieden zijn enkele agrarische enclaves te onderscheiden rondom de dorpen Elspeet en Vierhouten. Op de geomorfologische kaart vallen allereerste de hoge stuwwallen op (15B3 en 11B3 op de kaart, roze/rood). Deze stuwwallen zijn de hoogte delen van de gemeente en waaieren uit via plateauterrassen (6E3), smeltwaterglooingen (5H5/5H4) en stuwwalglooiingen (/6H7) naar de lager gelegen grondmorenevlakten (2M7). Tussen Nunspeet en Vierhouten ligt een gordel van dekzandruggen (3L5 en3K14) welke worden afgewisseld door laagtes, een brede strook stuifzandvlaktes (2M16) en enkele lage landduinen (4L8).

Halfopen Veluwerand

Dit kleinschalig landschap ligt in oostwestrichting, de rand volgend van het Veluwemassief. Het landschap bestaat uit een afwisseling van vlaktes van verspoelde dekzanden(2M14) en stuifzandvlaktes (2M16) met enkele lage en hoge landduinen (4L8/12O2). Door het micro reliëf is het landschap halfopen, kleinschalig en vormt het de overgang naar het bosgebied van de Veluwe.

Open veenweidegebied

Achter de lage kustduinen (3L7) langs het Veluwemeer ligt het grootschalige open weidegebied. Dit gebied bestaat uit ontgonnen veenvlaktes (2M46) en vlaktes van getijdenafzettingen (2M35) Op de kustduinen liggen enkele boerderijen en kampeerterreinen, het weidegebied is vrij van bebouwing en is voornamelijk in gebruik als grasland. Langs de smalle strokenverkaveling staan vrijwel geen bomen, waardoor de openheid hier maximaal is.