Duurzaam, energieneutraal en klimaatbestendig

‘Duurzaam, energieneutraal en klimaatbestendig’ is één van de vijf centrale thema’s binnen onze Visie op hoofdlijnen voor Oldebroek. Dit onderdeel start met een opsomming van onze agenda-, aandacht- en actiepunten voor dit koepelthema voor de komende jaren. Daarna geven we een toelichting

Prioriteiten en uitwerkingsopgaven ‘duurzaam en klimaatneutraal’

• Als Oldebroek werken we aan een klimaatbestendige leefomgeving. De komende periode voeren we een klimaatstresstest uit in het kader van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. Hieruit vloeien de risicogebieden en opgaven rondom hittestress, droogste en wateroverlast. Vervolgens onderzoeken we deze risico’s naar prioriteiten en acceptabele effecten. Hier gaan we integraal, gemeentebreed mee aan de slag.
• De komende periode gaan we verder met het in beeld brengen van de ruimtelijke (en maatschappelijke) mogelijkheden rondom duurzame energie: zon, wind, water, geo/bodem, vergisting. We stellen hierbij een afwegingskader op en stimuleren pilotprojecten.
• Daarnaast gaan we aan de slag met het stimuleren en in beeld brengen van de mogelijkheden voor energiebesparing.
• Samen met corporaties gaan we in het verlengde van de Woonvisie (PDF) de mogelijkheden voor de bestaande woningvoorraad inventariseren en stimuleren.
• We pleiten voor een combinatie tussen verplichtingen en ambities: werk met werk maken, zoals rondom het verplicht verwijderen van asbestdaken, die direct vervangen kunnen worden door daken met panelen.
• We kijken naar de mogelijkheden voor ‘ecologisering van de economie’ voor de agrarische en de toeristische sector.
• Samen met regiogemeenten en het waterschap werken we aan een beter functionerend watersysteem, optimaal toegesneden op het gebruik en de inrichting (o.a. openbare ruimte) en op het aanpassen van gedrag en accepteren van gevolgen van klimaatverandering.
• In het algemeen gaan we aan de slag met het inspireren en mobiliseren van marktpartijen en nodigen uit tot het ontplooien van passende initiatieven.

Oldebroek is voortvarend bezig!

Oldebroek werkt actief aan een duurzame en klimaatneutrale gemeente! We hebben een Routekaart Klimaat Neutraal Oldebroek opgesteld en activiteiten worden ontplooid. De opgaven worden in de samenleving steeds breder gedragen en de urgentie gevoeld. Dit komt door toenemende zorgen om de klimaatverandering, de verslechtering van de luchtkwaliteit en de toenemende schaarste aan fossiele grondstoffen. Grote droogte of heftige regenbuien kunnen tot knelpunten leiden voor ons dagelijks functioneren en negatieve effecten hebben op belangrijke economische sectoren (zoals de landbouw en het toerisme).

Ook dit doen we samen!

De toepassing van het circulaire gedachtengoed (hergebruik en beperken afvalstoffen) in de praktijk, het aanpassen van het grondgebruik op het veranderende klimaat (klimaatadaptatie) en ook de energietransitie gaan allemaal niet vanzelf. We pakken dit samen op met de inwoners en bedrijven. Als Oldebroek zijn we door het mede ondertekenen van het Gelders Energieakkoord de uitdaging aangegaan om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dat wil zeggen dat de energie die in 2050 wordt verbruikt, ook lokaal duurzaam wordt opgewekt. We zien dit niet alleen als een plicht, maar ook als een economische kans door verdere profilering van Oldebroek als groene gemeente. We hebben enkele troeven in handen: de aanwezigheid van water, wind en ruimte en een pioniers- en innovatiementaliteit. ‘Ecologisering’ van de economie, waarbij de transitie naar grondstof- en energiearme productiemethodes voorop staat, is daarbij een belangrijk speerpunt.

We willen de ambitie bereiken via verschillende wegen:

• energieverbruik naar beneden: besparen
• zoveel mogelijk opwekken van duurzame energie in Oldebroek
• wanneer niet in evenwicht: inkoop groen gas/ groene stroom/ CO2-compensatie.

Klimaatneutraal als voorwaarde voor goede omgevingskwaliteit

Een van de bouwstenen voor deze Omgevingsvisie, naast de ondergrond, is het klimaat. Klimaatbestendigheid gaat over de vraag in welke mate extreem weer (zeer zware buien, extreme droogte en hitte en overstromingen vanuit beken en rivieren) de leefomgeving kan/zal ontwrichten.

De Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie is één van de vijf deltabeslissingen. Deze heeft als doel Nederland in 2050 klimaatbestendig en water robuust ingericht te hebben. Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen leggen dit doel in een gezamenlijke ambitie vast en werken dit uiterlijk in 2020 uit naar een uitvoeringsstrategie.

Voor nieuwe ontwikkelingen (maar ook bij beheer en onderhoud) is ons uitgangspunt dat er zo min mogelijk (als haalbaar) sprake mag zijn van extra risico op schade of slachtoffers als gevolg van hittestress, wateroverlast, droogte en overstromingen. Hiermee is ook een toekomstige aanscherping van de waterveiligheidsnormen te voorkomen of ten minste te vertragen. De Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie is hierdoor sterk verbonden met het Deltabeslissing Waterveiligheid: de inrichting van Nederland wordt minder kwetsbaar voor overstromingen. Als overheden zullen we de ambitie geleidelijk aan verwezenlijken. We gaan hierbij, in nauwe samenwerking met bedrijven en maatschappelijke organisaties, in drie stappen te werk:

1. ‘Weten’: meten en analyseren wat de gevolgen van klimaatverandering zijn voor de diverse functies in een gebied in de periode tot 2050 (met een doorkijk naar 2100). Als Oldebroek gaan we in 2018 en 2019 aan de slag met een klimaatstresstest om dit in beeld te brengen
2. ‘Willen’: concrete doelen stellen voor het verbeteren van de waterrobuustheid en klimaatbestendigheid in de periode tot 2050 en een daarbij passende strategie formuleren
3. ‘Werken’: de doelen en de strategie vastleggen in bijvoorbeeld beleidsplannen, wetten en regels en programma's voor uitvoering, beheer en ‘groot’ onderhoud.

We hebben hiertoe eind 2017 met de regiogemeenten en waterschappen in Gelderse Vallei, Veluwe, Eemland en IJsselvallei een ‘Regionaal Manifest Ruimtelijke Adaptatie’ (PDF) ondertekend.

Aan de slag via een integrale aanpak

Onder invloed van de opwarming van de aarde, spelen de veranderingen in de waterkringloop als gevolg daarvan, een belangrijke rol voor bijvoorbeeld rioolstelsels en zuiveringen. Het is van belang dat deze worden aangelegd met een lange levensduur. Het is daarom van groot belang dat rekening gehouden wordt met toekomstige ontwikkelingen en dat een robuust afvalwaterketen en -systeem opgezet wordt. De klimaatontwikkeling leidt tot grotere en heftigere buien, die het hemelwatersysteem en de afvalwaterketen moet kunnen verwerken. Het besef groeit dat dit niet meer uitsluitend met grotere buizen is op te vangen, maar een integrale aanpak vraagt van het afvalwatersysteem, met extra mogelijkheden voor berging van pieken. Naast aandacht binnen de afvalwaterketen vraagt dit ook aandacht binnen de fysieke leefomgeving. Behalve knelpunten door overvloed aan neerslag, zullen er door de klimaatontwikkelingen ook langere perioden van hittestress en droogte ontstaan, die hun invloed hebben op de gezondheid en het watersysteem. Klimaatadaptatie vergt een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen en individuen: overheden, onderwijs- en onderzoeksinstellingen, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en burgers.

Het realiseren van een klimaatadaptieve omgeving is bij uitstek een integrale opgave. Veel partijen hebben belangen en veel beleidsthema’s zijn eraan gerelateerd. De oplossingsrichtingen liggen in het combineren van meerdere (ruimtelijke) opgaven. In onze Routekaart Klimaat Neutraal Oldebroek (PDF) hebben we daarom een uitwerking in uitgangspunten, in richtingen en met voorbeeldprojecten gemaakt naar verschillende concrete ruimtelijke thema’s: ‘al het vastgoed duurzaam’, ‘ruimtelijke inpassing duurzame energie’, ‘energieke samenleving’, ‘ondernemend Oldebroek’, ‘vervoersbewegingen duurzaam’, ‘eigen huis op orde’, ‘afvalloze gemeente’. Heel concreet komt het bijvoorbeeld tot uitdrukking bij de inrichting van de openbare ruimte en de privé openbare ruimte: meer groen en minder verharding is functioneel voor het bereiken van meerdere doelen. Met het samenspel aan maatregelen werken we samen met bewoners, ondernemers en organisaties toe naar een klimaatneutraal Oldebroek.

Eerste stap naar klimaatneutraal Oldebroek: opgave in beeld

Onze energievoorziening zal de komende decennia ingrijpend veranderen. In het Klimaatakkoord van Parijs is vastgelegd, dat de opwarming van de aarde beperkt moet worden tot ruim onder de twee graden Celsius, met het streven om een maximale temperatuurstijging van anderhalve graad Celsius te realiseren. Dat vraagt om een drastische reductie van het gebruik van fossiele energie, tot dichtbij nul in het jaar 2050. Elektriciteit wordt dan duurzaam opgewekt, gebouwen worden voornamelijk verwarmd door aardwarmte en elektriciteit, bedrijven hebben hun productieprocessen aangepast, er wordt niet langer op aardgas gekookt en er rijden vrijwel alleen maar elektrische auto’s. De transitie naar een CO2-arme energievoorziening vergt een grote inspanning van burgers, bedrijven en overheden. De opgave is complex: tijdige ontwikkeling en beschik­baarheid van duurzame alternatieven, grote investeringen in onder meer isolatie, (productie-)installaties en infrastructuur en – in ons dichtbevolkte land – continue afweging van de ruimtelijke effecten. Bovenal is de energietransitie een grote maatschap­pelijke opgave: de transitie grijpt direct in op het dagelijks leven en de leefomgeving van mensen. Een transitie van deze omvang vindt alleen plaats als de energievoorziening ook betaalbaar, betrouwbaar én veilig blijft. In 2013 is met 47 partijen het Energieakkoord gesloten. Deze afspraken lopen tot 2023. De Energieagenda beschrijft het einddoel in 2050 en de route daarnaartoe. Bedrijven en lokale overheden hebben zekerheid nodig zodat zij hun plannen erop kunnen afstemmen.

Als gemeente Oldebroek zijn we aan de slag (sinds februari 2018) met een onderzoek naar de opgave en de mogelijkheden rondom duurzame energie. De eerste inzichten van dit onderzoek maken duidelijk dat het voor het behalen van onze ambitie voor 2050 nodig is om circa 1.400 terra-joules op te wekken (1 TJ komt overeen met circa 278.000 kWh of met 31.600 m3 aardgas). Dit kan bijvoorbeeld gegenereerd worden door een situatie waarin alle geschikte daken benut worden met PV-panelen (totaal ruim 90.000 panelen) in combinatie met 25 hectare aan zonneparken en 21 windturbines van 3 MW. Maar dit kan bijvoorbeeld ook bereikt worden door het eveneens benutten van alle daken voor PV-panelen, in combinatie met 31 hectare zonnepanelen en 20 windturbines. Waar het om gaat, is dat de benodigde circa 1.400Tj duurzaam wordt opgewekt. De verhouding tussen het aantal hectare zonnepark en aantal windmolens kan variëren. In de gekoppelde factsheet is dit nader geconcretiseerd.

De komende periode gaan we verder in dit onderzoekstraject, waarbij we op basis van technische geschiktheid van gebieden (zie de hier gekoppelde voorbeeldkaarten uit de Energietransitieatlas(PDF)) kansrijke zoekgebieden benoemen en aan de slag gaan met afwegingskaders waarin we zowel ruimtelijke als maatschappelijke aspecten meenemen. Wanneer dit traject doorlopen en vastgesteld is, zullen deze potentiegebieden en afwegingskaders verweven worden in een actualisatieronde van de Omgevingsvisie. Maatwerk is van groot belang.

Als gemeente vervullen we een belangrijke voorbeeldfunctie rondom duurzaamheid. Al onze activiteiten moeten, waar mogelijk en zoveel als redelijkerwijs haalbaar, gericht zijn op het stimuleren van duurzaamheid, energieneutraliteit en klimaatneutraliteit.