Aantrekkelijke omgevingskwaliteit

Aantrekkelijke omgevingskwaliteit

Een ‘aantrekkelijke omgevingskwaliteit’ is één van de 5 centrale thema’s binnen onze visie op hoofdlijnen voor Oldebroek. We starten dit onderdeel met een opsomming van onze agenda-, aandacht- en actiepunten voor dit koepelthema voor de komende jaren. Daarna geven we hier een toelichting op.

Prioriteiten en uitwerkingsopgaven ‘aantrekkelijke omgevingskwaliteit’

• We zijn trots op onze mooie gemeente en dat gaan we sterker uitdragen. Hiervoor gaan we de parels, kwaliteiten en belangrijke identiteitsdragers in beeld brengen. Ook kijken we naar de bereikbaarheid en toegankelijkheid ervan, en de onderlinge verbindingen. Onze kwaliteiten gaan we sterker promoten, dit stemmen we regionaal af.
• Onze groenstructuur willen we gericht gaan versterken, afgestemd op het gebruik en de beleving van een gebied. Maar groen is bijvoorbeeld ook van belang vanuit het oogpunt van hittestress, wateroverlast en verdroging. Zowel in de kernen, als in het buitengebied gaan we benodigd maatwerk toepassen. De komende periode gaan we aan de slag met een nieuwe groen- en groenbeheervisie.
• In verband met het belang voor de leefbaarheid van de kernen en behoud van jonge gezinnen, stellen we speelbeleid op (met een beheerplan). Spelen bevordert ook de gezondheid.
• Als onderdeel van het werken aan de dorpsagenda’s, willen we samen met (een vertegenwoordiging van) de bewoners grip krijgen op de door hen beleefde kwaliteitsdragers en identiteit van dorpen en gebieden, evenals op kansen ter versterking.
• We streven een methodiek en procesgang na, die initiatieven losmaakt, op een juiste wijze begeleidt en waarmee snel(ler) tot realisatie gekomen kan worden.
• Samen met Nunspeet en Elburg werken we onze visie op de ondergrond verder uit. De ondergrond is de basis en randvoorwaardenstellend & -scheppend voor ontwikkelingen en voor het invulling geven aan maatschappelijke opgaven en behoeften. De boven- en ondergrond bekijken we in samenhang.
• Via een klimaatstresstest brengen we de aandachtsgebieden en opgaven voor onze gemeente in beeld rondom thema’s als hittestress, verdroging en wateroverlast.
• Met de regiogemeenten en het waterschap werken we aan een actualisering van de samenwerking rondom de (afval)waterketen.
• Als gemeente zetten we de komende periode in op grootschalig afkoppelen van verhard oppervlak. Hierdoor zal ook het capaciteitstekort van de RWZI worden opgelost.
• De komende periode (tot 2020) werken we onze ambitie rondom dynamisch rioolbeheer uit naar integrale, gebiedsgerichte risicoprofielen.

Kwaliteiten koesteren en waar mogelijk versterken

Onze unieke ligging, het prachtige gevarieerde (cultuurhistorische) landschap, de dorpen, de vele boerderijen en landgoederen vormen ons visitekaartje. Het zorgt ervoor dat we een aantrekkelijke recreatiegemeente en een hooggewaardeerde woongemeente zijn. Dit willen we verder versterken. Respect voor de waarden (zoals rondom natuur, cultuurhistorie en water) staat hierbij uiteraard voorop.

Geen conflicten, maar werken aan een balans tussen functies

Onze landschappelijke en ecologische kwaliteiten worden onderstreept door de beschermende ‘Natura 2000-gebied-status’ voor zowel de Veluwe als voor de Veluwerandmeren. Behoud van deze unieke waarden rondom natuur, landschap en cultuurhistorie is uiteraard van groot belang, maar we zijn geen voorstander van het plaatsen van ‘een hek’. We hebben namelijk gemerkt dat tot in het recente verleden de bescherming van kwaliteiten remmend werkt voor dynamiek en investeringen. Uiteraard zijn en blijven we waakzaam voor het voorkomen van afkalving van de kwaliteiten, voor versnippering van gebieden, voor het voorkomen van dichtslibbing en voor het verdwijnen van oude landschapselementen (zoals in de kernrandzones).

We vinden het belangrijk om aantrekkelijke en waardevolle gebieden te verbinden, zodat ze elkaar kunnen versterken. Maar willen we zorgen voor toegankelijkheid zodat mensen er (ook) van kunnen genieten. Het bewaken van de balans en voorkomen van conflicten tussen functies is belangrijk, zoals tussen natuur en recreatie, maar ook tussen de agrarische sector en natuur en tussen drinkwaterwinning en natuur.

Het behouden en versterken van groen in het algemeen (in openbare en privéruimte) is om meer dan alleen ‘het uiterlijk’ goed. Bijvoorbeeld ook voor het werken aan klimaatbestendigheid: groen brengt verkoeling en groen zorgt voor het opvangen van water, waardoor wateroverlast tijdens extreme neerslag minder snel optreedt. Daarom gaan we de komende periode aan de slag met een klimaatstresstest, zoals benoemd in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Deze stresstest geeft ons inzicht in waar de kwetsbare plekken zijn in de gemeente. Daarna gaan we met betrokkenen om tafel om de risico’s verder in beeld te brengen en om vervolgens daarvoor een strategie te ontwikkelen.

Ook vanuit het oogpunt van leefbaarheid is groen een groot goed: het versterkt de sociale cohesie, het gevoel van ‘lekker in je vel zitten’ en geborgenheid, het versterkt de gezondheid, biedt ruimte voor sport en beweging en zorgt voor schone lucht. Daarnaast draagt groen bij aan het in stand houden van flora- en faunasoorten. Kortom, groen willen we behouden en waar mogelijk versterken, afgestemd op de functie en het gebruik van een gebied. De komende periode gaan we daarom aan de slag met de actualisatie van ons groen- en groenbeheerplan. De huidige Groenvisie uit 2014 kunt u via deze link inzien en richt zich op het waarborgen van duurzaam en waardevol openbaar groen.

We zien het als een uitdaging om voor Oldebroek:

• de unieke kwaliteiten te beschermen en te versterken, afgestemd op de functie en gebruikers van een gebied
• om tegelijk ook de ‘goede’ investeringen en initiatieven op gang te brengen en deze zo in te passen dat het goed is voor ons gehele gebied
• om de kwaliteiten uit te dragen (promotie) en meer en beter beleefbaar te maken.

Met het oog op de Omgevingswet verkennen we onder andere, in overleg met Gelders Genootschap, verschillende werkvormen hiervoor, waarbij we ook onderwerpen als ‘welstand’ (PDF) en ‘monumentencommissie’ meenemen. Uitgangspunt is om zoveel mogelijk aan te sluiten op de dagelijkse praktijk en om initiatiefnemers vroegtijdig te betrekken. Daarnaast blijven we uiteraard zorgvuldig omgaan met de kwaliteiten en waarden in onze gemeente. Onze houding en ambitie hierbij is: ‘ja mits’ en ‘behoud door ontwikkeling’.

Verdergaande recreatieve ontwikkeling passend bij landschap

Ons landschap kent een grote rijkdom en diversiteit: bos- en heidegebied en polder op korte afstand van elkaar. Daartussen ligt een overgangsgebied waar veel en diverse activiteiten plaatsvinden en een groot aantal historische boerderijen te bewonderen is. Dit alles biedt veel kansen voor toeristisch-recreatieve activiteiten. Er zijn echter maar beperkt recreatieve mogelijkheden. Dit komt onder andere door de beschermde waarden (Veluwe, maar ook de kuststrook en het Drontermeer) en door de geografische grenzen (zoals het militaire terrein aan de zuidzijde in combinatie met de A28 en de spoorlijn).

Samen met de (potentiële) ondernemers willen we graag kansen benutten om de toeristisch-recreatieve mogelijkheden te versterken. We zijn trots op onze vele kwaliteiten en willen dat meer met verve uitdragen!

Kansrijk is om aan te haken op bestaande functies, zoals het ‘boerenleven’. Daarnaast is promotie als sportieve gemeente kansrijk, waaraan toeristisch-recreatieve activiteiten en voorzieningen gekoppeld kunnen worden. Denk aan skeeleren, wandelen en fietsen. Ook voor onze eigen bewoners is dit belangrijk. Door deze activiteiten zo aantrekkelijk mogelijk te maken, wordt het gebruik gestimuleerd en dit werkt preventief voor de gezondheid. Dit vraagt in het algemeen om een goed toegankelijk buitengebied. De landgoederenzone is bij uitstek aantrekkelijk voor recreanten en (passende) recreatieve activiteiten. Ook in de kustzone stimuleren we op een zorgvuldige wijze extensieve, routegerichte recreatie.

We nodigen ondernemers uit om met goede ideeën te komen, ook rondom versterking van bestaande voorzieningen. Kwaliteit gaat voor kwantiteit.

Agrarische sector belangrijke beheerder en beelddrager van landschap

In de open polders is en blijft de landbouw de belangrijkste functie, voor de uitstraling van het gebied maar ook economisch gezien. Ook in het middengebied, de kleinschalige overgangszone is dat het geval: hobbyboeren zorgen voor begrazing waardoor ook daar de aanwezige openheid wordt behouden.

Het platteland is volop in beweging. Agrariërs stoppen door schaalvergroting en strenger wordende eisen rondom natuurbescherming en gezondheid. Gebouwen komen leeg te staan of er wordt gezocht naar nieuwe economische dragers en nevenactiviteiten. Via hergebruik en herbestemming worden mogelijkheden van vrijkomende agrarische gebouwen benut en het biedt kansen tot behoud en versterking van leefbaarheid en kwaliteit van het buitengebied. Deze dynamiek mag echter niet leiden tot hinder voor andere functies in het buitengebied. Het gaat om het vinden van een goede balans tussen de verschillende gebruiksvormen.

In ieder gebied zijn andere kansen. Om goede afwegingen te kunnen maken, hebben we de Structuurvisie Functieverandering Oldebroek (PDF) 2017 opgesteld. Graag verwijzen we hiernaar voor het specifieke afwegingskader. Daarnaast zijn uiteraard ook het geldende bestemmingsplan en het landschapsontwikkelingsplan van belang. Deze structuurvisie omvat het beleid voor functieverandering, waarbij we bijvoorbeeld de keuze hebben gemaakt dat het ontbreken van woningbouwcontingent geen belemmering mag zijn voor functieverandering. Kwaliteit is hierbij doorslaggevend (uiteraard in combinatie met de wet- en regelgeving). Splitsen van een karakteristiek of monumentaal hoofdgebouw van een boerderij of ander erfgoed is mogelijk, waardoor het cultuurhistorisch waardevolle gebouw voor de toekomst behouden kan worden. Ook is –onder voorwaarden- gebruik als plattelandswoning mogelijk (dit is een woonfunctie voor agrarische bedrijfswoningen die niet meer ten dienste staan van een agrarisch bedrijf).

Voor ons staan de kwaliteit van het buitengebied en de versterking daarvan voorop. Gezonde toekomstbestendige agrarische bedrijven hebben een belangrijke functie als landschapsbeheerder. Dat doen zij bijvoorbeeld door te zorgen voor openheid (ook in het kleinschalige landschap), akkerranden- en weidevogelbeheer en door te ‘boeren’ met respect voor waarden als het broedseizoen. Daarnaast dragen ze ertoe bij dat het land aantrekkelijk en toegankelijk is en worden er (beperkte) voorzieningen aangeboden. Een voorbeeld is verkoop van ambachtelijk zelfgemaakt ijs. Voor de ondernemer vormt dit een aanvullende economische drager. Met de keuze voor nevenfuncties of economische dragers kan ingespeeld worden op actuele maatschappelijke behoeften en trends, zoals duurzame energievoorziening en zorg op maat.

Voor de toekomst zien wij een multifunctionele landbouw, gericht op voedselvoorziening, zorg, recreatie, energie, natuur, sport, ambacht, gezondheid en natuurlijk de schoonheid van het landschap. Conflicten moeten voorkomen worden. Wij zijn terughoudend over het toestaan van (uitbreiding van) niet agrarische bedrijvigheid, we willen immers voorkomen dat zwaardere bedrijven (clusters) in het buitengebied ontstaan en er daardoor aantasting van het landschap plaatsvindt. Het mes snijdt aan twee kanten: dit voorkomt hinder, de bedrijventerreinen zijn hiervoor bedoeld en die blijven daardoor voor de toekomst behouden.

Versterken van kwaliteiten en uitdragen van identiteit doen we samen!

We zijn een prachtige, vitale woon- en recreatiegemeente met hechte dorpsgemeenschappen, dat willen we over 30 jaar nog steeds zijn. We zijn een vitaal en aantrekkelijk rustpunt, met een aantal grote steden in de directe omgeving. We zijn er trots op een rustpunt te zijn, Maar dat wil niet zeggen dat er geen dynamiek mogelijk is. Juist niet, stilstand is achteruitgang. Juist door te investeren en ontwikkelingen op een goede manier in te passen, kan gewerkt worden aan kwaliteitsversterking.

Ontwikkelingen moeten aansluiten bij de gebiedskarakteristiek. Daarnaast streven we naar vergroting van de diversiteit en het verbinden van gebieden, zowel voor de inwoners, voor de dieren en planten en voor de recreanten. Vooral in de kleinschalige, gemengde overgangszone liggen kansen. Dit is ook het gebied waar veel gebeurt en waar investeringen plaatsvinden. Dit is logisch: hier woont circa 90% van de mensen uit onze gemeente. Andere kant van de medaille is dat in dit gebied gewaakt moet worden voor versnippering, afnemende diversiteit en verrommeling.

Groen, ruimte en water zijn belangrijk als identiteitsdrager, maar minstens zo belangrijk met het oog op een goed woon- en leefklimaat, preventie van gezondheidsklachten en voor het tegengaan van hittestress, wateroverlast en verdroging. De openbare ruimte is van en voor iedereen, met elkaar zorgen we ervoor. Groen, speel- en ontmoetingsplekken dragen bij aan de leefbaarheid van de kernen. De komende periode gaan we dit uitwerken in een speelbeleidsplan en een nieuwe groen- en beheervisie.

Onderdeel van onze Omgevingsvisie zijn de IDee-kaarten. Hierin benoemen we per deelgebied en voor de 6 kernen op hoofdlijnen de ontwikkelingsrichting. Daarnaast geven ze de aandachtspunten aan die van belang zijn om de gebiedskwaliteit en leefbaarheid te versterken. De IDee-kaarten zijn ondersteunend aan de dorpsagenda’s. Ambitie hierbij is: respect voor waarden, gedreven door trots en vertrouwen, met het oog op versterken van de leefbaarheid, vitaliteit en op een fijne toekomst met elkaar in Oldebroek!

Vooral particulieren doen investeringen. Maar dat wil niet zeggen dat we als gemeente, zaken ‘over de schutting’ gooien. We blijven betrokken, faciliteren passende ontwikkelingen en wanneer dat in het algemeen belang is, nemen we een (mede) realiserende rol op ons. We ambiëren als gemeente een goede gesprekspartner te zijn en nodigen geïnteresseerden uit om zo vroeg mogelijk langs te komen voor een gesprek. We werken aan het verbeteren van de procesgang. We verwijzen u graag naar de tab ‘praktijkwerking’ van deze Omgevingsvisiewebsite voor de huidige procesgang.

Als gemeente werken we bijvoorbeeld aan ecologisch groenbeheer (waardoor de biodiversiteit verbetert), een aantrekkelijke woonomgeving met een verzorgde inrichting van de openbare ruimte, het stimuleren van restauratie van monumenten en cultuurhistorische parels en we bieden ruimte voor nieuwe landgoederen. Andere voorbeelden zijn: het aanpakken van het centrum van Oldebroek, het ondersteunen en faciliteren van het Toeristisch Platform Oldebroek, het meewerken aan de revitalisering+ van het Meidoornplein, het zorgdragen voor een goede ontsluiting van Wezep en H2O en het subsidiëren van sport- en cultuurverenigingen.

In het kader van de implementatie van de Wet Natuurbescherming heeft de gemeente Oldebroek een inventarisatie naar beschermde soorten uit laten voeren in de bebouwde kom van Oldebroek en Wezep. Op de website ‘flora en faunacheck’ zijn de resultaten hiervan verwerkt. Dit zorgt ervoor dat met de aanwezigheid van deze soorten rekening gehouden kan worden bij nieuwbouw, herinrichting en beheermaatregelen. In de bestuursovereenkomst is aandacht voor groen benoemd en in het raadsgesprek over groen is dit jaar door raadsleden en bewoners aangegeven dat aandacht voor ecologie gewenst is. Dit zal beide meegenomen worden in het actualiseren van het groenbeleid waarmee we in 2019 aan de slag gaan. In de kernen worden bermen waar mogelijk al zo beheerd dat hier bloemrijke bermen ontstaan ten gunste van de ecologische waarde. Er wordt steeds vaker beplanting aangeplant die aantrekkelijk is voor bijen en vlinders. Omdat dit veel vraagt van het onderhoud is dit met het huidige onderhoudsniveau op C-kwaliteit niet altijd mogelijk, omdat deze beplanting niet stand houdt. Deze beplanting vraagt vaak meer aandacht. Voor de bescherming van de weidevogels neemt de weidevogel-werkgroep beschermende maatregelen voor de volgende vogelsoorten: Kievit, Grutto, Tureluur, Scholekster, Wulp, Gele kwikstaart, Graspieper, Leeuwerik.

Water in Oldebroek meer dan alleen het Drontermeer

We grenzen aan de voormalige Zuiderzee. Het Drontermeer en de kustzone maken onderdeel uit van een beschermd (Natura2000) natuurgebied. Hier ligt een opgave voor bescherming van de waarden, in combinatie met extensieve recreatie. Maar ook elders in onze gemeente spelen opgaven rondom ‘water’. Het poldergebied is rijk aan oppervlaktewater. Dit water is van redelijk goede kwaliteit door de aanvoer van kwelwater vanuit de Veluwe. Er is echter wel sprake van een bedreiging van deze kwaliteit door het agrarische gebruik. Hier hebben we aandacht voor. In de kern Oldebroek treedt af en toe grondwateroverlast op.

In 2012 is het watersysteem getoetst aan de hand van de regionale normen voor wateroverlast (NBW-norm). Uit deze toetsing kwamen in de gemeente Oldebroek twee knelpunten naar voren, namelijk: polder Oosterwolde en polder Oldebroek. Het knelpunt in polder Oldebroek is beperkt en uit nadere analyse volgt dat het wenselijk is om de komende periode (2018-2021) te meten en monitoren hoe de wateroverlast optreedt en hoe groot de peilstijgingen bij hevige neerslag daadwerkelijk zijn.

De inundatie in polder Oosterwolde is omvangrijker en wordt wel herkend, maar niet als ernstig ervaren. Er is gezocht naar doelmatige oplossingen, waarbij stakeholders actief zijn betrokken. Hieruit is gebleken dat er beperkt draagvlak is voor grootschalige ingrepen in het watersysteem. De aanleg van berging, of het verbreden van watergangen gaat namelijk ten koste van het landgebruik, terwijl de schade die overlast veroorzaakt zeer beperkt is. Op het moment worden verschillende opties verkend hoe om te gaan met deze normoverschrijding.

Belangrijk doel is, om door middel van samenwerking, de (afval)waterketen in de regio Noord-Veluwe verder te optimaliseren ten aanzien van kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten. Momenteel zijn we met een herijking van de samenwerking bezig, waarbij we zien dat doelen en nieuwe opgaven (zoals gekoppeld aan de klimaatadaptatie) alleen in nauwe afstemming tussen beleidsvelden bereikt kunnen worden. We gaan hiervoor een strategie ontwikkelen, waarbij we aansluiten op de Visie Natuurlijk Ontwikkelen. Het ambitieuze proces zal leiden tot een geactualiseerde bestuursovereenkomst (naar verwachting eind 2018). Dit is vervolgens input voor de actualisatie van de huidige afzonderlijke (afval)waterketenplannen. 

Andere voorbeelden van watergerelateerde vraagstukken: de beperkte aanwezigheid van watergangen binnen de overgangszone en in het algemeen de beperkte mogelijkheden voor berging. We zijn op zoek naar vergroting van de waterbergingsmogelijkheden. We zetten als gemeente in op het grootschalig afkoppelen van verhard oppervlak. Het capaciteitstekort van de RWZI wordt hierdoor ook opgelost en kan ook het effect van extreme neerslag tegengaan. In de Omgevingsverordening Gelderland 2017 zijn op ons grondgebied geen formele waterbergingsgebieden aangewezen. De provincie gaat aan de slag met de betrokken waterschappen om in beeld te brengen wat nodig is voor de inrichting van het regionale watersysteem, om extremen in neerslag door de klimaatverandering op te kunnen vangen.

Een deel van ons grondgebied is aangewezen als drinkwateronttrekkingsgebied, wat om extra aandacht voor de kwaliteit en het voorkomen van conflicten in gebruik vraagt. Ons afvalwater wordt gezuiverd in de RWZI van de gemeente Hattem, die momenteel een ondercapaciteit heeft. Dit is één van de redenen voor de wateroverlast op locaties in onze gemeente. Daarnaast is hierdoor de vuiluitworp vanuit het rioolstelsel op het oppervlaktewater groter dan gewenst, met risico’s voor het oppervlaktewater (zoals zuurstofafname en verstoring van de samenstelling). Dit vormt voor ons samen met de buurgemeenten en het waterschap een belangrijk aandachtspunt. Dit maakt dat we onverminderd voortgaan met het bereiken van onze afkoppelambitie.

Het Waterschap Vallei en Veluwe heeft samen met de gemeente een belangrijke rol voor de zorg van de waterkwaliteit. Daarnaast ligt bij hen een belangrijke opgave rondom waterveiligheid (bescherming tegen hoogwater) en bij het bestrijden van wateroverlast (of tekort). Langs het Veluwemeer en het Drontermeer liggen de Noordelijke randmeerdijken, primaire waterkeringen. Naast een waterkerende functie, hebben deze ook een ecologische, recreatieve en cultuurhistorische functie.

In het algemeen heeft water een belangrijke rol bij het bereiken van allerlei ambities, doelstellingen en opgaven. Denk naast ruimtelijke kwaliteit en belevingswaarde ook aan onderwerpen als gezondheid, klimaatverandering, circulaire economie en energietransitie. Bij al deze opgaven trekken we samen op met regiogemeenten en het Waterschap.

Samenwerken aan de afvalwaterketen

Om het omgaan met hemelwater en gebruikt water meer duurzaam te maken, gaan we in concrete situaties samen met belanghebbenden op zoek naar de oplossing die vanuit maatschappelijk oogpunt het beste is. Een van de belangrijkste uitgangspunten is het zoveel mogelijk schoonhouden en lokaal vasthouden en verwerken van regenwater. Hiermee wordt bereikt dat rioolwaterzuiveringsinstallaties efficiënter kunnen draaien, minder ongezuiverd rioolwater op oppervlaktewater wordt geloosd en bij wateroverlast minder gezondheidsrisico’s optreden door uit gemengde stelsels tredend rioolwater. Bovendien draagt het bij aan het vergroten van de zoetwatervoorraad in het gebied waarmee de gevoeligheid van het natuurlijk systeem voor aanhoudende droogte wordt verkleind. Dit is onderdeel van onze visie ‘Natuurlijk ontwikkelen’, die we samen met de regiogemeenten in de Noordwest-Veluwe ontwikkeld hebben.

Voor de afvalwaterketen hebben we in het Afvalwaterketenplan onze doelstellingen uitgewerkt. Via deze link is het Afvalwaterketenplan inzichtelijk. Belangrijk uitgangspunt daarvan is ‘doelmatig (dynamisch) rioolbeheer’, waarbij begrippen als maatwerk, risicogericht en integraliteit centraal staan. De komende periode gaan we per gebied /deel van het rioleringssysteem (streng) een risicoprofiel opstellen, waarbij we ook kijken naar de bovengrondse omgeving. Op basis hiervan worden strategische vervangingsplannen opgesteld.

In het algemeen hebben we oog voor de klimaatveranderingen. Deze vragen om meer opvang in aparte regenwaterriolering en openbare ruimte. Als onderdeel van de klimaatstresstest gaan we op zoek naar gebieden die extra aandacht vragen (hittestress, kwel- en fluctuatiezones). Hierin trekken we als regiogemeenten en waterschap samen op. Om goed en blijvend vinger aan de pols te kunnen houden, zetten we de komende jaren sterker in op meten en monitoring.